คำไทยแท้ คือ
คำไทยแท้ส่วนมากมีพยางค์เดียว ไม่ว่าจะเป็นคำนาม สรรพนาม วิเศษณ์ บุพบท สันธาน อุทาน ฯลฯ ซึ่งเรียกว่าภาษาคำโดด เช่น ลุง ป้า น้า อา กา ไก่ ฯลฯ มีคำไทยแท้หลายคำที่มีหลายพยางค์ เช่น มะม่วง สะใภ้ ตะวัน กระโดด มะพร้าว ทั้งนี้เพราะสาเหตุที่เกิดจาก
1.การกร่อนเสียง สันนิษฐานว่า คำ 2 พยางค์บางคำแต่เดิมมาจากคำพยางค์เดียว 2 คำเรียงกัน เมื่อพูดเร็วๆ เสียงแรกจึงกร่อนลง เช่น
มะม่วง มาจาก หมากม่วง
2.การแทรกเสียง สันนิษฐานว่าเดิมมีคำพยางค์เดียวเรียงกัน 2 คำ ต่อมาแทรกเสียง ?อะ? ตรงกลาง กลมกลืนกับเสียงตัวสะกดของคำหน้า คำที่แทรกมาใหม่กลายเป็นพยางค์หน้าของคำหลัง เช่น
ลูกกระเดือก มาจาก ลูกเดือก
3.การเติมพยางค์หน้าคำมูล คำเหล่านี้มักมีความหมายใกล้เคียงกัน ทั้งคำที่เติมและคำที่ยังไม่ได้เติม เช่น
ดุกดิก เป็น กระดุกกระดิก
คำไทยแท้ไม่มีตัวการันต์ทั้งคำในมาตราตัวสะกดและแม่ ก กา
คำไทยแท้ไม่ค่อยใช้พยัญชนะต่อไปนี้ ฆณ ญ ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ธ ศ ษ ฬยกเว้นบางคำ เช่น ฆ่า เฆี่ยน ระฆัง ศอกศึก ธ เธอณ ฯพณฯ ใหญ่หญ้า ฯลฯ
คำไทยแท้มีการใช้วรรณยุกต์ทั้งที่มีรูปและไม่มีรูป
คำไทยแท้ที่ออกเสียงไอ จะประสมด้วยสระ ?ใอ? มีทั้งหมด 20 คำ นอกนั้นประสมด้วยสระ ?ไอ? แต่จะไม่ใช้ ?อัย? หรือ ?ไอย?